Platon - Devlet
07.10.2013 17:18
Platon deyince zaten çok eski bir eser olduğu aşikâr. Fakat marifeti eski olmasında değil, aşağı yukarı 2400 yıldır okunuyor ve hala insanlara ders verebiliyor. O kadar evrensel bir eser ki her ırktan, her düşünceden ve her dinden insanı etkileyebiliyor. Bende çoğu yerden, hatta neredeyse her kelimesinden etkilendim. ''Yahu felsefe işte saçma sapan şeyler vıdıvıdı'' diyebilirsin, ama bazı yerleri öyle bir yazmış ki adam, resmen ruhunu tokatlıyor. Bir anda kafanı kitaptan kaldırıp etrafa bakıyor, bi durup düşünüyorsun. ''Ulan herif doğru söylüyor aslında'' diyor bir kaç dakika kafa yorduktan sonra devam ediyorsun okumaya. Bak mesela etkilendiğim bir yer:
''Sana söyleyeyim ki Socrates, bir insan ölüme doğru gittiğini fark ettiğinde daha önce hiç aklına gelmeyen düşünceler ve kaygılarla dolar kafası. Öte dünyaya dair hikâyelere ve burada günah işleyenlerin orada nasıl ceza çekeceğine o güne kadar gülen insan bile ''Ya bunlar
doğruysa?'' şüphesiyle ıstırap çekmeye başlar. İhtiyarlığın verdiği güçsüzlüğü bir yana koyalım, insan şimdi kendisini öte dünyaya daha yaklaşmış gördüğünden bu fikirler daha da belirginleşir. İnsan şüpheyle, kaygıyla ve dehşetle dolar ve kimseye kötülük yapıp yapmadığını
düşünmeye, hesap etmeye başlar. Ömrünün defteri kendisine kötülüklerle dolu bir hesap gösteriyorsa eğer insan, bir çocuk gibi uykularından korku içinde tekrar tekrar uyanır. Günleri, gelecek kötülükleri beklemekle işgal olunur. Oysa hiç haksızlık etmediklerini bilenlere,
Pindar'ın da söylediği gibi, ''ihtiyarlık günlerini besleyen tatlı bir umut'' eşlik eder. Hayatını adaletle ve dindarlıkla geçirmiş birisi için şair ne güzel söylemiş: ''İnsanın yüreğini neşelendiren ve ömrünü besleyen tatlı bir refakatçi, fanilerin değişken zihninin hakimi, yoldaştır umut!''
Ne güzel ve hayran olunası bir söz! İşte bu nedenle para kazanmaya değer veriyorum ama herkes için değil, iyi insanlar için. Kasıtsızda olsa kimseyi aldatmamak ve kimseye kötülük yapmamak, tanrıya kurbanlar sunmak ve insanlara para konusunda borçlu kalmamak,
böylece öte dünyaya korku içinde gitmemek için para önemli. İşte bu konularda varlık sahibi olmanınpayı az değildir. Paranın başka çok yararları da vardır. Ama bunu diğerlerinin karşısına koyduğumda Socrates, duyarlı bir kişi için zenginliğin en büyük yararı budur derim.''
Kitabı elime alalı 10 henüz dakika olmamıştı ve burası bana tokat etkisi yapmıştı. Dakikalarca kendimi sorguladım. ''Ulan bu kitap baştan sona böyleyse kitap bitmeden kafayı yerim herhalde'' dedim ve biraz tereddütle okumaya devam ettim. Ama kafayı yedirtmek yerine birşeylerin farkına varmamı, çoğu zaman göremediğim bazı değerleri görmemi, ''ideal devlet'' düşüncesinin kafamda yeniden oluşmasını ve siyasetten bir kez daha nefret etmemi sağladı. Açıkçası üniversite sınavına hazırlanmam gerektiğinden, böyle bir anda düşüncelerimi değiştirecek bir kitabı okumaktan pişmanlık duymak istedim. Ama ''Adam olmak daha önemli oğlum, boşver oku sen'' diye kendimi avutmaya çalışıp okumaya devam ettim. Umarım adam olmak daha önemlidir Platon, yoksa annenin kulakları çınlatırım.
Felsefenin zararlı olmadığını düşünüyorum. Fikir yürütmek robot gibi işlem yapmaktan iyidir. Platon ''Gözlemle,dinle,sus,az yargıla,çok sor!'' demiş. Felsefe yapmak için çok sorgulamak gerek zaten. Tabi sormaktan kastı başkasına sormak değil, kendine sormak olsa gerek. Çünkü ''Kendini bilmek ruhunu bilmektir.'' diye bir sözü daha var. Eğer o sözü de doğruysa ''Mutluluk bilgi ile kazanılır.'' sözüne bağlarız durumu. Biraz karmaşık olacak gibi ama olayı toparlamaya çalışırsak şöyle bir şey çıkacak ortaya: ''Çok sorarak kendimiz hakkında bilgi ediniriz, mutluluk eğer bilgi ile kazanılıyorsa, ne kadar çok bilirsek o kadar mutlu oluruz. Öyleyse kendimizi ne kadar sorgularsak o kadar mutlu oluruz.''
Cümleyi ne kadar toparlayabildim bilemiyorum ama, Platon'un Devlet kitabını okuduktan sonra kendimi toparladım sanırım. En azından kendimi sorgulamayı öğrendim. Sınav öncesi kafam biraz karışmış olabilir ama, inanıyorum ki bir kaç yıl sonra üniversite kazanamayıpta işsizlikten evde otursam bile insanlar ''Doktor - mühendis olamadı ama adam oldu.'' diyecekler. Yani, umuyorum öyle derler.